ORTA ANADOLU'NUN İNCİSİ

Eskişehir hakkında daha önceki (Eskişehir-1 ve Frig vadisi/Yazılıkaya) yazılarımda, bu kentin tarihteki öneminden birçok defalar bahsetmiştim. Şehir merkezine doğru ilerleyip sokaklarını arşınladığımda Üniversite yıllarımdan hatırladığım şehir artık modern bir yaşam merkezine dönüştüğünü fark etmemek mümkün değil. 

Eskişehir’in kısa sürede bu kadar hızlı gelişmesini sağlayan etkenlerden biri de, fazlaca dış göç alması olmuştur. Tatar (Kırım) Türkleri ve sonrasında Balkan göçmenlerinin yerleştirildiği şehir görüş ve yaşam tarzını yeni sakinleri ile birlikte hızlıca değiştirebilmiştir. 

Valilik, Belediye ve şehir planlamacılarının da uyumlu çalışmaları Eskişehir’in son zamanlarda adından sıkça bahsedilmesine neden olmaktadır. Şehrin görsel güzelliğinin düzenlenmesinin yanı sıra tarihi mekanların restorasyonu da köhnemiş yapıları tekrar gözler önüne sermektedir. Bu sefer Eskişehir sokaklarında oldukça keyifli dolaşıyorum.

Eskişehir’in sınırlarını ve doğal yapısını Karadeniz’e dökülen Sakarya nehri ve ona eşlik eden Porsuk nehri oluşturmaktadır. Şehrin merkezinden geçen Porsuk nehri etrafındaki kafelerinde oturmak ya da nehirdeki bot turlarına katılmak bu şehrin dokusunu anlamanıza yardımcı olacaktır.

Tarih boyunca Sakarya ve Porsuk ovalarının nimetlerinden yararlanmasını bilen kültürler bu topraklara da parlak uygarlıklar oluşturmuşlardır. Eskişehir tarihte  "Dorylaion" adı ile anılmaktadır.

Tarih sayfalarında Eskişehir için şu alıntılar yer almaktadır:

*Dağlık Frigya’nın en önemli yerleşimi
*Hititler’in uç batı karakolu
*Frigler’in siyasi ve dini başkenti
*Roma’nın kurtarıcı Tanrıçası Kibele’nin vatanı
*Bizansın kaplıca, avcılık ve bağcılık merkezi
*Seyyid Battal Gazi’nin ebedi makamı
*Selçuklular’ın Haçlılara direniş siperi
*Yunus Emre’nin sonsuz Pınarı
*Nasreddin Hoca’nın doğum yeri
*Osmanlı’nın Sultanönü Baştahtı...

Eskişehir ve çevresi yüzyıllar boyu birçok kültüre ev sahipliği, geçmişin eserlerini koruma ve günümüze ulaşma başarısını gösterebilmiş ender kentlerden biridir.

Bugün Eskşehir, Türkiye Cumhuriyeti’nin modern, eğitim, kültür ve sanayi şehri olarak anılmaktadır.

Ünlü seyyah Evliya Çelebi seyahatnamesinde Eskişehir hakkında şöyle der: "Anadolu eyaletinin 150 akçalık bir kazasıdır. Şehir 17 mahallelidir. Evleri bağ ve bahçeleri olup gayet güzeldir. Hayli camii, mescid ve tarihi yapısı vardır".

Eskişehir’ de dikkati çeken ve son zamanlarda ismini sıkça bahsettiren Odunpazarı Yerleşim yeridir. Odunpazarı evleri, çeşmeleri, sokakları, meydanları ve tarihi yapıları ile birlikte Anadolu-Türk kent dokusunun eşsiz izlerini taşır. Odunpazarı bölgesi bu geleneksel dokusu nedeni ile 1986 yılında Kentsel sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Odunpzarı evlerinin en önemli özelliği belli bir dönemin sosyal ve kültürel hayatını yansıtıyor olmalarıdır. Başka bir özelliği de evlerin, malzeme, teknik ve işçiliğinin günümüzde kullanılmayan bir teknolojinin ürünü olması da Odunpazarı’na karakter kazandıran önemli bir mimari farklılıktır.

Sokak aralarında dolaşırken ahşap çatılar arasına doldurulan kerpiçlerle yapılmış cumbalı evler, yaşlanmışlıklarına rağmen yüzümüze gülümsüyor. Çalışmalar sonucunda Eskişehir'e yılda 250 bin turist, 5 bin kişilik istihdam ve 50 milyonTL'lik ekonomik girdi sağlaması planlanmaktadır. 

Hayata geçirilmeye başlanan proje kapsamında Odunpazarı semti 2008 yılı içinde 100 bin turist ağırlamıştır. Ben dahil :-).

Tabi ki Eskişehir’i bunlarla anmak yetmeyecektir; Met helvası, Nuga helva, Haşhaşlı çörek, Kalabak suyu, Çiğ börek ve Lületaşı ile meşhurdur. İşlenebilir lületaşı, Türkiye'de yalnız Eskişehir'de çıkarıldığı için Eskişehir taşı olarak bilinir.

Eskişehir ve Sivrihisar dolaylarında yetişen bir çoban köpeği olan akbaş da şehre ait önemli değerlerdendir.

LÜLETAŞI

Lületaşından ürünler Lületaşı'nın Türkiye’de işlenebilir olanı yalnız Eskişehir’de bulunmaktadır. "Beyaz altın", "Deniz köpüğü" ve "Eskişehir taşı" gibi adlandırmalar lületaşının değerini, rengini, çıkış merkezini anlamlı bir biçimde ortaya koymaktadır. Lületaşı, magnezyum ve silisyum esaslı ana kaya parçalarının yerin muhtelif derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde, hidrotermal etkilerle hidratlaşması sonucunda oluşmuş değerli bir taştır. Arkeolojik çalışmalar, lületaşının yaklaşık beş bin yıl öncesinden bilindiğini ve değişik amaçlarla kullanıldığını göstermiştir. Günümüzde Lületaşı süs eşyası ve özellikle pipo yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca radyasyon emici özelliğinden dolayı uzay gemilerinde izolasyon malzemesi olarak kullanılır.

ÇAĞDAŞ CAM SANATLARI MÜZESİ

Eskişehir merkezinde gezerken bir çok mesire yeri ve park şehirde oksijen depoları oluşturmuşlardır. Bunun dışında tarihsel doku açısından; Kurşunlu Külliyesi Osmanlı dönemi eseridir. 1525 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Çoban Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Antik eserlerin yer aldığı Eskişehir Arkeoloji Müzesi, Bilim Sanat ve Kültür Parkı, Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Pessinus Müzesi, Seyitgazi Müzesi, Yunus Emre Müzesi, Eskişehir Atatürk ve Kültür Müzesi, Tayyare Müzesi/Hava Müzesi, Osmanlı Evi Müzesi ve Karikatür müzesi, İnönü Savaşları Karargah Müzesi bulunmaktadır.

Gezginler ve Eskişehir’den yolu geçmemişlere sesleniyorum. Orta Anadolu’nun incisi tarihe tanıklık eden Eskişehir’i muhakkak ziyaret ediniz.

Farklı rotalarda buluşmak üzere.

Hepiniz sevgiyle kalın.

Melih Eriş