- Giza Piramitleri
- Mısır
- Machupicchu
- Peru
- Perito Moreno Buzulu - Patagonya
- Arjantin
- Taman Negara
- Malezya
- Amazonlar
- Güney Amerika
- Kukulkan Piramidi
- Meksika
- Java Adası
- Endonezya
- Mui Ne
- Vietnam
- Annapurna Ana Kamp
- Himalayalar, Nepal
- Ha Long Bay
- Vietnam
- Uyuni Tuz Çölü
- Bolivya
- Batu Cave
- Malezya
- Boracay
- Filipinler Boracay
- Sky Mirror
- Malezya
İnsan kısa sürede neleri keşfedebilir? Yol aldıkça kendini, kültürünü, unuttuklarını,
belki de sadece keşfetmenin hazzını...
Eğer kendini arıyorsan yönünü dağlara çevir, dağlarda gözlerini kapat, kulaklarınla
gör. Ağaçların fısıltılarını, böceklerin seslerini dinle. Binlerce yıllık uygarlıkların izini sür.
Keşif yolculuğu için yoldan çıkmaya hazır ol!
Melih Eriş
.................................................
GÜMÜŞHANE - SANTA HARABELERİ
PONTUS'TAN GÜNÜMÜZE SANTA HARABELERİ
Doğu Karadeniz'in tarihi ve geçmişi bakımından önemli bir yerleşim birimidir Santa. Bugün birçok gezginin bilmediği, turistik gezi rotalarının dışında, 1600-2500 metre yükseklikte, yaylaların tam ortasında Gümüşhane'ye bağlı antik köyler topluluğudur.
Santa madenci kasabası ve bu yerleşimden günümüze kalan "Santa Harabeleri", bugün Dumanlı köyü ve mahallelerinden oluşmaktadır. Osmanlı döneminde madenci köyü yerleşimi olan Santa, Yanbolu vadisi içerisinde ve denizden 47 km içeride yer almaktadır.
Bölge ile ilgili çalışmalarda, ilk yerleşimlerin ortaçağda madenlerin işletilmesine dayalı olarak kurulduğu belirtilen Santa'nın daha eski olması kuvvetle muhtemeldir. 1461 – 1476 arasında, Fatih Sultan Mehmet döneminde tüm Trabzon ve Doğu Karadeniz illeri ile birlikte fethedilerek Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. 1500-1800 döneminde önemli bir madenci yerleşimi olan bölge, 1923 nüfus mübadelesi ile tamamı Ortodoks Hıristiyan (Rum) olan halkın Yunanistan'a göç ettirilmesi sonrası boşalmıştır. Günümüzde sadece yaz aylarında yayla yerleşimi olarak kullanılmaktadır. Santa, Bayburt-Trabzon arasında mevcut tarihi ipek yolunun Taşköprü-Sümela-Maçka arasındaki güzergahını kontrol altında tutan stratejik bir konumda bulunmaktaydı.
19. yüzyılda madenlerin kapanması sonrası ekonomik nedenler ve padişahlık tarafından madencilere verilen imtiyazların kaybedilmesi nedeni ile Santa ve çevresindeki yerleşimlerden, başta Trabzon olmak üzere çevre yerleşimlere ve hatta Rusya'ya (Batum, Tiflis, Ermenistan ve diğer bölgeler) göçler olmuş ve nüfus hızla azalmıştır.
Santa'da halkın günlük konuşma dili, 1812 Yunan bağımsızlık hareketi ve 1828 Osmanlı Rus harbine kadar, Gorom bölgesi hariç Gümüşhane Rumlarının çoğunluğunda olduğu gibi Türkçe idi (Rumlar'a ait kaynaklara göre). Yunan milliyetçiliğinin gelişmesi ve Rum-Yunan kilisesinin baskısı ile öncelikle okullarda, sonraki dönemlerde ise tüm halkın Yunanca ya da yöresel lehçe olan Rumca konuşmaya başladığı Rum kaynaklarında mevcuttur. Yerleşim yeri ve coğrafik adlandırmaların da dini inançlara dayalı adlandırmalar hariç tamamına yakını Türkçe idi. Halkın ibadet dilinin 19. yüzyılda gelişen Yunan milliyetciliği etkisi ile Yunancaya dönüştürülmesi (kilisenin ve Yunanistan'da eğitim görmüş öğretmenlerin baskısı ile) ve okullarda Yunancanın öğretilmeye başlanması ile bölgede Yunanca konuşulmaya başlanmıştır. Ancak 1923 Nüfus nüfus mübadelesi ile göç eden Santa Rumlarının ana dillerinin hala Türkçe olduğu ve Yunanistan'da dahi Türkçe konuştukları bilinmektedir. 1828 Rus harbinde bölgeden göç ederek Gürcistan'ın Tsalka bölgesi Santa köyüne göç eden Santalılar ve Gürcistan ve Rusyanın Kafkas ve Kırım bölgesinde yaşayan pek çok Ortodoks Hıristiyan topluluk kendilerini RUM-URUM olarak adlandırmakta ve günümüzde de Türkçe konuşmaktadırlar.
Santa harabeleri, Karakaban dağları, Zincirli, Kilisesırtı ve Uzunsırt gibi 2000 metrenin üzerinde dağlarla kuşatılmıştır. Yıl boyu Santa'ya geçit veren tek giriş Karadenize dökülen, Yanbolu Deresi vadisidir. Ağır kış şartlarının hakim olduğu vadide, bahar ve yaz ayları da sisli ve yağışlı geçer.
Birbirini kuş bakışı çok net bir şekilde görebilen, Yanbolu Deresi'nin doğduğu, vadilerle birbirinden ayrılmış 3 ayrı yamaç üzerine kurulmuş olan Santa'da toplam 1053 hanede 4000-5000 civarında nüfus barınmakta idi. Santa'da mahalle olarak 7 yerleşim birimi ve büyük çoğunluğu 19. yüzyıla ait, sanatsal değere sahip pek çok kalıntı bulunmaktadır. Santa'ya bağlı 7 mahallede 13 kilise bulunmakta idi, fakat insan (hazine arayıcıları) ve doğa olaylarının tahribatı sonucu, günümüze 5 tanesi kısmen sağlam olarak gelebilmiştir. Mahalle ve kilise isimleri:
Merkez mahalle Piştoflu (Pistofanton): Aziz (Aya) Kyriake, Aziz Panteleimonos, Aziz Christophoros kiliseleri
Binatlı (Pinatanton): Profizitic Ilion ve Aziz Georgios kiliseleri
İşhanlı (Ischananton): Aziz Kyriake, Aziz Georgios kiliseleri
Terzili (Terzanton): Aya Theodoros ve Metamorfoz kiliseleri
Çakallı (Tsakalanton): Zodoxu Rigis ve Aziz Georgios kiliseleri
Zurnacılı (Zournatsanton): Aziz Georgios, Aziz Constantine, Aziz Kyriake kiliseleri
Sincanlı-Kozlu (Kozlaranton): Kutsal Apostol Petro, Apostol Pavio kiliseleri
Bilinçsiz kullanım ve doğa koşulları sonucu, Osmanlı-Rum taş işçiliğinin güzel örneklerini oluşturan evlerden bugüne yaklaşık 300 tanesi, büyük çoğunluğu özgünlüğünü kaybederek ulaşmıştır. Pek çoğu eğimli araziye uyumlu olarak iki katlı inşa edilen evlerin alt katları işyeri ya da ahır olarak kullanılmakta idi. Merkez mahalle olan Piştoflu'daki binaların tamamı ya da alt katları işyeri; mağaza, demirci, terzi, kunduracı, kuyumcu, yiyecek alım satımyeri, kahvehane vb. ticari ve sosyal amaçlı birimler olarak kullanılmakta idi.
Bölgede kesme taş kullanılarak inşa edilen okulllar, kemer köprüler, yine kesme taş kullanılarak inşa edilen kemerli çeşmeler, taş döşeme yollar, değirmenler bulunmakta idi. Bu yapılardan çeşmeler dışındakiler doğal etkenler ve bakımsızlıktan yıkılmış, kalıntıları kalmıştır.
Günümüzde farklı rotalar ve keşifler arayan kişiler için Santa Harabeleri ilgi çekici olacaktır.
Farklı rotalarda buluşmak dileği ile hepiniz sevgiyle kalın.
Melih Eriş
MELİH ERİŞ GEZİLERİ
MELİH ERİŞ VINTAGE
GEZGİNİN SEYİR DEFTERİ
GRUBUMUZ
FACEBOOK SAYFAMIZ
