BOROBUDUR

Adım adım Güneydoğu Asya gezilerime devam ederken karşılaştığım muhteşem eserler beni şaşırtmaya devam ediyor. Endonezya'nın Java Adası'nda bu eserlerden biri daha karşımda beliriveriyor. Antik Budist tapınağı, Borobudur.

Tayland'ın Ayutthaya'sı, Kamboçya'nın Angkor Wat'ı, Myanmar'ın Bagan'ı gibi, Borobudur da Güneydoğu Asya'nın mutlaka görülmesi gereken, Endonezya'nın Budizm merkezi olmuş bir tapınak bölgesidir.

Yogyakarta'nın 42 km kuzeybatısında yer alan dünyanın en büyük, tek parça Budist Tapınağı, 2750 yıldır, Merapi Volkanı'nın püskürmelerine, terorist saldırılara ve 2006 yılında büyük bir depreme maruz kalmış, ancak ayakta kalabilmeyi başarmıştır. 200 yıl önce bulunduğunda arkeologlar arasında şaşkınlıkla karşılanmış, Buddha'nın doğum yerinden bu kadar uzakta inşa edilmiş bu tapınağın sırrı neydi?

M.Ö. 750-850 yılları arasında Sailendra Hanedanlığı tarafından inşa edilen tapınağa verilen Borobudur ismi Sanskritçede “Vihara Buddha Uhr”, “Tepedeki Budist Manastır” anlamına gelmektedir. Bölgedeki güç değişimleri sonucu unutulan ve 10.yy'dan sonra kaderine terk edilen tapınak, 1815'de Java'yı yöneten Sir Thomas Stamford Raffles tarafından tekrar ele alınmış, temizletilmiş ve eski önemini yeniden kazanmaya başlamıştır. 20. yy başlarında Hollandalılar tarafından restorasyon çalışmaları başlatılmış, 1973-1983 arasında UNESCO desteğiyle bu çalışmalara hız kazandırılmıştır. 1991'de Borobudur UNESCO Dünya Mirasları listesine alınmıştır.

Borobudur Budist Tapınağı, simetrik stupa formunda yapılmış 2 milyon taş bloktan inşa edilmiştir. 118 metre tabana oturan tapınağın tepesine çıkan dört ayrı merdiven vardır. Tapınağın en üst bölümünde 72 adet stupa, tapınağın tamamında ise 504 adet Buddha heykeli, dekore edilmiş binlerce panel mevcuttur. Yukarıdan bakıldığında tapınağın, dev bir 3 boyutlu tantrik mandala şeklinde olduğu görülür. Dikdörtgen tabana otutulmuş bu yapı ve göğe doğru uzanan bir piramit gibi inşa edilmiştir. Alt katta, 160 neden sonuç ilişkisini anlatan rölyef, orta katta Buddha'nın hayatına ilişkin birtakım hikayeler ve Jataka masallarından sahnelerin resmedildiği rölyefler, üst katta da duvarla çevrelenmiş kare balkon bulunuyor. Balkonu içine alan yuvarlak duvarlar, başlangıcı ve sonu olmayan bir çemberi anlatıyor.

Bu anıtsal tapınak, taşın içinde mevcut kozmozun, günlük yaşamdan başlayıp, Budist cenneti olan nirvavaya spiral çıkışını sembolize eder. Pekçok Budist buraya hac vazifesini yerine getirmek için gelir ve tapınağın çevresinde 5 km'lik bir yürüyüş gerçekleştirir.

Tüm Buddha heykellerinde beş yönden birini gösteren bir el işareti bulunmaktadır. Doğuyu gösteren el dünyayı adalete çağırırken, güneyi gösteren kutsamayı, batı meditasyonu, kuzey korkusuzluğu ifade ediyor. Merkezde ise öğretmeyi anlatan bir ifade bulunmaktadır. Budizmin en üst sembolü olan Borobudur, aynı zamanda da evrenin bir tasarımını oluşturuyor. Üç bölüme ayrılmış olması mikro-kozmosu anlatmak içindir. Mikro-kozmozta, insanoğlunun istekleri negatif etkilere açık, orta bölümde bu negatif etkiler insanoğlu tarafından pozitif olanlarla bastırılıyor, en üst bölümde ise insanoğlu artık isteklerle çevrili değil.

Nitekim Buddha”nın felsefesine göre, acı çekmemek için hiçbir şeyi istememek gerekir. İnsanlar istediklerini elde edemediklerinden ötürü mutsuzdurlar, istemekten vazgeçerlerse mutlu olurlar.

Tapınağı gezmek ve hissetmek için en uygun saatler sabah 4.30-7.30 arasıdır. Gün içerisinde binlerce kişinin akınına uğrayan tapınakta zaman zaman yürümek bile imkansız hale gelebilmektedir. Tapınak girişinde alınan biletle Karmawibhangga Arkeoloji Müzesi'ne de girilebilmektedir. Müzede 4000 adet orijinal taş, çeşitli oymalar ve fotoğraflar bulunmaktadır.

Dünya harikalarından biri olan Borobudur Tapınağı'nı dünya gözüyle gezmenizi ve hissetmenizi tavsiye ediyorum.

Farklı rotalarda buluşmak dileği ile, hepiniz sevgiyle kalın.

Melih Eriş