ÇÖLÜN ŞEKİL VERDİĞİ BAŞKENT

Aşkabat, Türkmenistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Ahal eyaleti sınırları içinde yer almaktadır. Aşkabat adını 1881 yılında buraya kurulan ufak bir yerleşim birinden almış ve günümüze kadar gelmiştir. Arkeolojik verilere göre Büyük İpek Yolu'nun izleri şimdiki Aşkabat'ın kurulduğu yerde M.Ö 1.yy'a kadar gözlemlenebilmiştir.

Aşkabat bir başkent olarak çeşitli yönetim binalarıyla bezenmiştir. Bunlar özellikle kentin en önemli caddesi olan Türkmenbaşı Caddesi'nde toplanmıştır. Kent merkezindeki ekonomik faaliyetler küçük esnaf dükkanları ve devlete ait olan mağazalarla sürmektedir. Şehirde bir kültür merkezi, üniversite, çeşitli yüksekokullar, tiyatro, müzeler ve bir hayvanat, botanik bahçesi bulunmaktadır. Aşkabat'ta birçok Türk-Türkmen okulları da eğitim ve öğretim faaliyetleri sürdürmektedir.

Şehrin nüfusu çoğunlukla Türkmenlerden oluşmaktadır. Daha sonra sırasıyla Rus, Ermeni ve Azeri gibi etnik azınlıklar gelir. Kentin büyük çoğunluğunun Sünni Müslüman olmasının yanında, Hıristiyan azınlıklar da bulunur. Ayrıca Bahai dinine mensup kişiler de yaşamlarını sürdürmektedirler.

1948 yılındaki 7,3 büyüklüğündeki deprem sonucunda eski şehir merkezi tamamen yok olmuştur. Bu nedenle diğer Orta Asya şehirlerinde tipik olan doğu tarzı eski şehir mimarisi yoktur. Aşkabat şehir merkezi depreme dayanıklı modern çelik, beton ve cam binalarla donatılmıştır.

Aşkabat'ta şehir yaşamının genel görüntüsü, ülkenin ilk cumhurbaşkanı Sapar Murad Türkmenbaşı'nın eserleri ile doludur. Kentin en yüksek binası, “Tarafsızlık Anıtı” cumhurbaşkanının altından heykeliyle taçlandırılmıştır. Bu anıtın etrafı ise eski Türk büyüklerinin heykelleri ile donatılmıştır. Alpaslan, Melik Şah, Mete Han, Ertuğrul Gazi ve daha bir çoğu...

Türkmen folklöründe Aşkabat “Aşıklar Şehri” olarak adlandırılmaktadır. Sevgi sadece şehrin adının ayrılmaz bir parçası olarak kalmaz, şehir sakinlerinin de kalplerinde yer alır. Günümüzdeki Aşkabat kendine ait stilini, kendi geleneklerini ve milli mimarisini modern şehir inşaasına da yansıtmıştır.

Türkmenistan denince akla ilk gelen zengin petrol ve doğalgaz kaynaklarıdır. Konu sanat olunca ise ilk olarak akla Türkmen halıları gelmektedir. Aşkabat'ta bulunan halıcılık müzesi ziyaret edilecek yerler arasındadır. Dünyanın en büyük halısı bu müzede sergilenmektedir. Motifler Türkmen kadınların kalbinden gelmektedir. Burada yaygın bir atasözü vardır, “ bana halını göster sana kim olduğunu söyleyeyim”. Beş geleneksel motif ülkenin simgesinde ve bayrağında kullanılmaktadır.

Milli tarih müzesi Aşkabat gezisinde görülecek en önemli hazinelerden birisidir. Türkmenistan tarihini yakından tanıyabileceğiniz en ilginç eserler Arkeoloji ve Etnografya bölümlerinde sergilenmektedir.

Göktepe cami ve harabeleri de gezilmesi gereken yerler arasındadır. Göktepe anıtı Ruslar'la yapılan savaşlar sonrasında 1996 yılında bir anı olarak yapılmıştır.

M.Ö 4.yy'a tarihlenen Nisa antik kenti tüm çıplaklığı ile tarihi kalıntıları ile günümüze kadar gelebilmiştir.

Aşkabat yakınlarındaki “Türkmen Babası” anlamına gelen Kow-Ata yeraltı gölü ve mağarası görülmesi gereken bir yerdir. Mağaranın dibi kireç parçası ile kaplanmıştır. Gölün temiz suları şifa için kullanılmakta olup, zümrüt rengindedir.

Aşkabat'ta ulaşım otobüs, dolmuş ve taksilerle yapılmaktadır. Kentteki hemen hemen tüm özel araçlar aynı zamanda taksi olarak da hizmet vermektedir. Ülkede petrol ve gaz çok ucuz ve bol olduğundan küçük motorlu ekonomik araçlar son derece az olup araçlar genelde 2500cc ve üstü lüks araçlardır. Yollar çok geniş ve genelde 4 şeritlidir. Bu sebepten ötürü ulaşım çok rahat ve ucuzdur. Kentte metro yoktur.

Aşkabat yakınlarında 1904-1905 yıllarında yapılan kazılarda M.Ö. 9000 yılında başlayan bir Neolitik uygarlığa rastlanmıştır. Bu uygarlık M.Ö. 8000 yıllarında hayvancılık ve M.Ö. 6000 yıllarında ise madencilikle uğraşmıştır. Bilinen en eski “Anav kültürü” medeniyetinin burda kurulduğu ve dünyaya medeniyetin buradan yayıldığı arkeologlar tarafından açıklanmıştır. Arkeologlar, bulguların ilk Orta Asyalı ön-Türklere ait olduğunu ve uygarlığın Çin'e ve İran'a buradan yayıldığını açıklarlar.

Türkmenistan'ı vize probleminden dolayı ziyaret etmek oldukça zor. Turistik vize ile bu ülkeye gidilememektedir. Ancak iş ve özel izinlerle davetiye çıkarılabilir ve vize alabilirsiniz.

Farklı rotalarda buluşmak dileği ile sevgiyle kalın.

Melih Eriş